Lastik Yerle Temas Alanı ve Frenleme İlişkisi
Ön fren ve arka frenin kullanılma sebeplerini anlarsak hangisini nerede nasıl kullanacağımızı da anlayabiliriz.
Motosikletimiz yolu iki küçük noktada karşılar. Lastiklerin yerle temas noktalarında. Bu temas noktaları iki küçük alandır. Fakat her ikisi de önemlidir ama ön tekerin yerle temas noktasının yönlendirme fonksiyonu da vardır. Bunu hep hatırlayınız. Ön temas noktasının yeri bırakmasını istemezsiniz. Şayet düzgün ve kuru bir yolda değilseniz ön temasın kaybolması düşmeniz demektir. Yollar kuru ve düzgün şartlarda da eğer ön freni kilitleyip teması koparırsanız ön freni bırakarak teması yeniden sağlayabilirsiniz. Arka tekeri kilitlerseniz motor iyice yavaşlayana kadar bırakmayınız.
Lastiğin yerle temasını kaybetmesine neler sebep olur?
Frenleme kuvvetleri yol ile yer arasındaki statik kavrama kuvvetini aşarsa temas kopar. Kavramanın kuvveti neredeyse tamamen lastiğin üzerine basan ağılığın miktarıyla ardışıktır. Normal sürüş esnasında ağırlığın %60-70 i arka teker üzerindedir. Arka tekerin yerle temasının kopması ön tekerinki kadar tehlikeli değildir. Bu sebeple arka frene ön frene kıyasla daha fazla basabilirsiniz.
Bu durumda neden önde iki büyük disk varken arkada sadece tek ve daha küçük çaplı bir disk vardır?
Motorunuz yavaşlamağa başladığında ağırlık öne transfer olur. Bu da arka tekerin yerle temas alanını küçültür ve yeri kavramasını zayıflatır. Ön tekerin yerle temas alanı ise büyümüştür ve yeri kavrama kuvveti artmıştır. Şimdi aniden hızlı bir şekilde durmamız gerektiğini düşünelim; bu durumda arka frenden daha fazla ön freni kullanmak durumundayızdır. Motosikletle hızlı duruş kademeli bir süreçtir ta ki maksimum fren yapma seviyesine ulaşıncaya kadar. Maksimum fren noktasına ulaşıldığında siz aşağı yukarı %70 ön ve %30 arka freni kullanır durumdasınızdır. Bu orantı sizin motorunuzun tipine ve dış şartlara göre artı yada eksi yönde biraz oynayabilir.
Şartlar kötü ise daha yumuşak frenleme kademeleri gerekir ki bu da ön tekerin üzerine aktarılan ağırlıkta azalma demektir. Tabi bunun sonuncunda ön tekerin yerle temas alanı ve yere basma ağırlığı da nispeten küçük kalacaktır. Sonucunda frenlemenin son kademesinde ön fren kullanım oranı nispi olarak daha küçük olacak demektir. Halbuki iyi yol şartlarında ve spor tip motorlarda ve yolu iyi tutan hız lastikleri ile bu oran ön %99 ve arka %1 e kadar değişecektir.
Yazar: Alpaslan Kuzucan