Motosiklette Temel Patlak Lastik Bilgileri III

Eski lastikler patladığında parçalanırlardı. Karkas tamamen parçalara ayrılırdı. Bu günün lastiklerinin patlaması zordur ama yanaklara gelen keskin bir cisim darbesi yada lastiğin aşırı ısıdan dolayı zarar görmüş olması gümleme dediğimiz şekilde patlaması olayını getirecektir. Bunun dışında günümüzün lastikleri patlar patlamaz hemen inmez bir müddet sizin yol almanıza izin verirken bu sürede yavaşça havasını kaybeder. Bu yavaşlık günler hatta haftalar olabilir. Sonunda elbette dikkat edilip fark edilmezse kendisini tahrip edecek inmişlik seviyesine ulaşacaktır.

Lastiğin içindeki hava taşıyıcı ortamdır. Lastiğin karkasının görevi ise bu havayı bir arada tutmaktır. Karkasın topuk kısmını janta bastırarak tutunmasını sağlayan yine lastiğin içindeki havadır. İki tekerlekli bir araç olan motosikletlerde yönlendirme ön teker vasıtasıyla gerçekleştirilir. Eğer gidonu yönlendirme için kontrol edemezseniz motosikleti de yönlendiremezsiniz ve tabi bu durumda motoru dik konumda tutmanızda olanaksızdır.

Ön tekerin patlaması yönlendirmenin öngörülemez bir hale gelmesine sebep olur. Arka tekerin patlaması ise motorun bir taraftan diğer tarafa yalpalanmasına sebebiyet verir. Buda asap bozucudur ancak kontrol edilemez değildir. Ön tekeri yönlendirerek dengenizi koruyabilirsiniz.

Derler ki hiç ani lastik yarılması şeklinde bir patlama olayı başınıza gelmediyse siz çok şanslı birisiniz ama eksik eğitimli de birisiniz. Lastik patlaması sizi yola yapıştırabilecek bir salınışın meydana gelmesine sebep olur.

Lastik patladığında insan çok geniş bir boşlukta gezer gibi bir his duyar. Sanki çok bozuk, oluklu bir yol yüzeyinde sürüş yapılıyormuş gibidir. Patlama ön tekerdeyse yönlendirmeye karşı artan oranda bir direnç oluşacaktır. Motorun dengesini korumak zorlaşacaktır. Ama eğer arka lastik patlamışsa arka taraf bir taraftan diğerine salınışa geçecektir. Bu salınış sizin motosikleti istediğiniz yöne doğru yönlendirebilmek için daha sert komutlar vermenizi gerektirir.

Eğer tuhaflık hissederseniz hemen kontrol ediniz. Lastik süratle hava kaybediyor olsa bile motorunuzu yolun kenarına çekmek için birkaç saniyeniz olacaktır. Ama lastik havası lastiği tahrip edecek seviyeye ininceye kadar sürüşe devam ederseniz motoru düşürmeden durdurma işi çok zorlaşacaktır.

Gazı azaltınız ve motoru yolun güvenlik şeridine (dağ yamaçlarında yamacın üst bölümüne) yönlendiriniz. Gazı aniden tam kapatmaya yada sert fren yapmağa kalkmayınız. Fren yapmak inik lastiğin jant üzerinde sıyrılarak kaymasına neden olabilir. Debriyajı sıkın, gazı düzgünce kapatın ve yolun sağına güvenlik şeridine yada bankete doğru boşta gidin.

İnmiş ön lastikle motor kontra basmağa çabuk tepki vermeyecektir ama bir tepki verecektir. Gevşeyiniz ve gidon elcikleri üzerindeki baskınızı azaltarak motorun bir müddet gezinmesine izin veriniz. Ancak güvenlik şeridine yönelmeden sapma olursa müdahale ediniz. Motosikletin sürücünün baktığı yere yönleneceğini düşünürsek güvenlik şeridinde uygun boş bir alana doğru odaklanınız.

Lastik karkası aniden dağılırsa motosiklet o anda düzensizleşir. Ama bir gün bu tür bir lastik gümlemesi ile karşılaştığınızda otoyol süratlerinde motorun makul oranda kontrol edilebilirliğine şahit olacaksınız. Fakat motorun sürati 60-65 km saat hızların altına indiğinde lastiğin merkezkaç kuvveti kaybolur ve artık lastik yuvarlak formunu daha fazla muhafaza edemez.

Yapacağınız şey motorunuzu güvenlik şeridine yönlendirmek, o yönde tutmağa gayret etmek ve alt süratlere indikçe başlayacak olan salınışlara hazırlıklı olmaktır. Eğer lastik tüm havasını kaybetmiş ise motor 3o-40 km arası gibi süratlerde bir taraftan diğerine atılım şeklinde savrulmalar yapacaktır. Lastik janta sarılarak tamamen sıyrılabilir.

Gümlemenin ilk safhası motoru düşürmeden yoldan çıkarmaktır. İkinci ama eşit önemli safha motoru trafikten çıkarmaktır. En son motorun durdurulması aşamasında tamamen motorunuzla trafik akış hatlarından çıkmış olmanız gerekir. Motoru bu şekilde durdurmayı başardığınızda artık motorun hareket ettirilmesi çok zorlaşır. Diğer araç sürücüleri size bakarken güvenlik şeridinde olsanız bile- baktığınız yere yönlenirsiniz- kanunu gereği üzerinize çıkabilirler. Bu yüzden olabildiğince trafikten uzak gitmeğe çalışınız. Motoru çalıştırıp bunu yapabilirsiniz ama lastiklere olabildiğince zarar vermeden yapmanız gerekir. Trafiğin yaratacağı risk elbette lastiklerin feda edilmesini makul konuma sokar. Yine hızla geçecek bir TIR ın rüzgarı sizi yoldan atabilir.

İç lastiksiz lastiklerin tamiri genellikle dıştan yapılabilir. Telli jantlarda iç lastik olduğundan patlayan genellikle içteki lastiktir. Şayet yırtılma varsa bunun yenilenmesi gerekir. Sadece bir delinme varsa dış yama yapılabilir. Tabi bu durum lastiğin sökülüp takılmasını gerektirir ki buda en azında bir sürü alet demektir. Yeterince usta değilseniz lastiğe ve janta daha büyük hasarlar verebilirsiniz. Tüpsüz lastiklerde patlağa lastik bir tapa sokularak en yakın tamirciye kadar idare edilir. Ama en kısa zamanda tamirin gerçekleştirilmesi lazımdır. Ancak lastik çelik kuşakla sarılı ise hem tapayı yerleştirmesi zordur hem de bu çelik kuşaklar takılan tapayı birkaç dakikada kesebilirler. Yani en yakın tamirciye varana kadar birkaç kere aynı deliğe tapa yerleştirmek zorunda kalabilirsiniz. Tüpsüz lastiğe batmış büyük bir çivi görürseniz bunu hemen çıkarmadan tapayı takma safhasına kadar yerinde bırakınız. Çivi bir kere çıkarıldıktan sonra lastiğe basınç altında su kontrolü yapmadan bu deliği tekrar bulmanız çok zor olabilir. İç lastikli lastiklerde ise bunun tam tersini yapınız. Çiviye hemen çıkarın ve yeri işaretleyiniz. Çünkü iç lastikteki bir çivi motorunuzu iki adım öteye götürürken bile birkaç yeri daha delebilir.

Lastiklerde tüplü yada tüpsüz tip olsun patlak yanaktaysa lastik biter. Tamiri mümkün değildir. Lastik tamirinden sonra şimdilerde moda olan CO2 tüp kartuşları kullanılmaktadır.

Lastik havaları çok önemlidir. 10 psi eksik şişirilmiş bir lastik lastikte kalıcı iç hasarlara neden olabilir. Şayet motor tam yüklüyse bu daha fazla oranda gerçekleşecektir. Bir kerede lastik hasar aldığında artık o lastik bir kazanın olmasını bekler. Bugün yarın olmayabilir ama birkaç bin km sonra dahi gümleme ihtimali vardır. Bu günün lastikleri genellikle 20 psi inmeden gözle bu eksiklik fark edilememektedir. Bu yüzden iyi bir lastik havası ölçüm cihazınızla sık kontroller yapmanız çok faydalı olacaktır.

Fazla hava basmak lastiğin çok sert olması demektir. Lastiğin yola temas yüzeyi azalacaktır, yol tutuşu düşer ve lastiğin ortasındaki aşınma hızlanır. Eksik havada lastik çok pelteleşir, yönlendirme ağırlaşır ve lastik tabanının dış tarafındaki aşınmalar düzensizleşir. Darbelerde jantlar hasar görebilir.

Patlayan lastiğin freni kullanılmamalıdır.
Yazar:  Alpaslan Kuzucan