Yol Olukları

Yoldaki oluklar genellikle eskiyen asfaltların yüzeylerinde basınç taşıma kapasitelerinin azalması neticesin yada sıcak iklimlerde erime ısılarına ayaklaşan asfalt yüzeylerinin bilhassa ağır vasıtalarca ezilmesiyle oluşan ve motor sürücüleri için çok sakınca yaratan oluşumlardır. Oluklar şayet normal lastik kullanan vasıtalarca meydana getirilmişlerse farklı, arkada yan yana çift lastikli ağır vasıtalarca meydana getirilmişlerse farklıdır. Özelliğini yitiren yada eriyen asfalt üzerinden geçen araçların lastiklerini aşındıracağına kendisi deforme olarak bu şekilleri alır. Ağır vasıtaların adeta yolu döverek ve sıkıştırarak oluşturdukları bu oluk dediğimiz deformasyonlarda çift arka tekerin arasında ki boşluğu belirtircesine oluklar içinde bir çıkıntı oluşur. Buna karşın tek arka teker kullanan daha hafif vasıtalar yolu lastik izi boyunca adeta öğüterek daha yuvarlağımsı ve daha geniş iki oluk şekil oluştururlar.

Bu tip oluklar yol boyunca uzanırlar ve genellikle yakınına gelinmeden de fark edilmesi zordur. Motosikletleri ilgilendiren bölüm ise iki tekerli bir aracın bu oluklara girmesiyle lastiklerin oluk yüzeyinden alacakları darbelerle beklenmedik davranışlarda bulunmasıdır. Motosiklet bir taraftan diğer tarafa doğru savrulurken beklenmedik şekilde savrulmanın yönünü aniden değiştirebilir. Sizin elciklerden alacağınız geri beslemede tuhaflaşır. Sanki ön teker sizin komutlarınıza direnirmiş gibi olur. 

Bu neden olur ve nasıl kontrol edilebilir?

Bir oluğun en derin yerine girdiniz diyelim, lastiğin dişli yüzeyi yerle temasını kaybetmediği sürece ileri doğru hareketini devam ettirecektir. Ancak tek izli bir vasıta olan iki tekerli araçlarda ön teker motorun dengesini sürdürebilmek için sağa sola hareketler yapmak durumundadır. Bu bir sasımla değil ama tek izli vasıtaların dinamiği gereği olan bir vakıadır. Bu temel dinamikte motosikletin, oluğun merkezini tam olarak takip etmeyeceği şeklinde tezahür eder. Ve motor oluğun kenarına doğru kaydığında lastiğin yerle temas halkası da on tarafa geçer. Temas halkası bu şekilde merkezden uzaklaştıkça da lastik giderek artan oranda o tarafa doğru çekecektir. Bu şekilde de ön tekeri merkezin dışına doğru yönlendirecektir. Örneğin temas halkasının hareket yönü sağa doğruysa ön tekeri sağa doğru, oluk dışına doğru yönlendirmeğe meyledecektir.

Şimdi temas halkası sağ tarafa geçerse ön tekeri de sağa doğru yönlendirir. Burada ki püf noktası şudur. Motosiklet kütle merkezi çevresinde gitmeğe meyillidir. Yani ön teker sağa meyledince motoru kontra ile sola yatırır. Bu sola yatış da motosikleti tekrar oluğun içine yönlendirecektir. Motor kendini oluğun içine yönlendirirken mümkündür ki tam oluk merkezine oturamayacak ve dengesini tekrar bulmuş olamayacaktır. Eğer oluğun karşı çıkıntısına doğru karşı hareketle motor devam ederse lastiklerin çekmesi ile temas halkası tekrar oluk dışına, sola doğru yönlenecektir. Bu durumda motoru tekrar oluğun içine doğru ters olarak yönlendirmiş olacaktır.

Lastik oluğun bir tarafından diğer tarafına boylamasına kırdığında, lastik sürtünmesi lastiğin temas halkasını sola yönlendirecek ve motoru sağa doğru yatıracaktır. Tüm bu merkezden kaçık lastik çekmeleri ve yatmalar motorun hat içinde sağa sola yalpalanmasına sebep olacaktır. Buna rağmen motor hareket etmeğe devam edecektir. Eğer kamyonların yaptığı tarzda yan yana iki oluk varsa sürücünün motorunu hat içinde ileri doğru hareket ettirmeye çabaladıkça motoru dengelemek birden bire kapıp çeken darbeler şekline dönüşür.

Genel kural olarak ön tarafın geometrisi bozuk zeminlerde motoru düzeltme eğilimindedir. Fakat devamlı süregelen oluklarda lastikler oluklardan tamamen kurtuluncaya kadar ön taraf kendini düzeltemez.

Önlemler:

Oluklu yolların daha düzgün olan , hattın merkeze yakın kısımları yada kenarları, kısımları vardır. Trafiğe dikkat ederek burardan sürebiliriz. Ama buralarda daha kaygan olan kısımlardır. Lastik artıkları ve yakıt döküntüleri lastiklerin az değdiği bu alanlarda toplanır. Bu yüzden bu gibi yüzeylerde takip mesafenizi uzatınız ki size ani manevralara gerek bırakmayacak bir görüş alanı sağlasın.

Oluklu bir alandan geçmek zorunda kaldığınızda onu olabildiğince maksimum bir açıyla geçiniz. Mümkünse bir hemzemin geçidini geçer gibi 90 derece açıyla keserek geçin. Yumuşak davranmaya, oluk üzerinde sallanmaya kalkışmayınız. Önce oluktan açılarak uzaklaşın sonra trafik durumunu kontrol ederek serbest ise aniden dönerek oluğu kesin.

Yollarda delikler ve çukurlar varsa dört tekerlekli araçlar bunların arasından kıvırarak geçemeyebilirler. Motosiklet ise bu konuda daha avantajlıdır. Aralardan geçebilir. Burada motosikleti yatırmadan elciklere gecikmeden biraz sertçe kontra basmayı bilmek gerekir.

Oluklar en kolay güneş batma çizgisine yakınken görünürler ancak çoğu zaman fark edemezsiniz. Motosiklette bir yalpalanma başladığında bunun motor arızasından mı yoksa yol yüzeyi bozukluğu nedeniyle mi olduğunu anlamak zordur. Bu yüzden motosikletinizin bakımlı olması çok önemlidir. Aşınmış gidon yatakları, inik lastikler, aşınmış bilyaler, çökük şok yayları, kuru, yağsız kalmış çatallar motosikletin dengesini bozan faktörlerdir
Yazar:  Alpaslan Kuzucan